Filem 18SX pertama - Litar Kasih (1996)

"Filem Litar Kasih terbitan United Movie mencatat sejarah sebagai filem Melayu pertama yang diklasifikasikan", lapor Utusan Malaysia pada 25 Januari 1996.

Sebelum 1996, sistem klasifikasi - atau pengkelasan filem mengikut kategori tertentu - tidak wujud di Malaysia. Filem Litar Kasih arahan Eddie Pak menjadi filem tempatan yang pertama sekali diklasifikasi di Malaysia. Pasti ramai tidak tahu bahawa Litar Kasih pada mulanya diluluskan oleh Lembaga Penapisan Filem Malaysia (LPFM) dalam kategori Umum (U), iaitu setelah filem itu dipotong sebanyak 7 adegan yang dikatakan "mempunyai unsur kurang sihat untuk tontonan kanak-kanak".

Adegan-adegan yang dipotong daripada Litar Kasih versi U ialah yang berkaitan dengan:

• "pelacuran"
• "ciuman"
• "lumba motosikal haram"
• "rogol"
• "suasana dalam kelab"
• "dialog yang mempunyai mesej lucah"

Pihak penerbit Litar Kasih selepas itu membuat rayuan kepada LPFM agar dapat meluluskan kembali 4 daripada adegan-adegan yang dipotong itu dengan alasan bahawa pemotongan adegan-adegan itu telah menjejaskan kesinambungan jalan cerita filem itu. Pihak LPFM menerima rayuan tersebut dan bersetuju untuk meluluskan Litar Kasih tanpa potongan tetapi dengan syarat filem itu mestilah diklasifikasi untuk tontonan penonton berumur 18 tahun ke atas sahaja.

Semasa sistem klasifikasi filem diperkenalkan pada 1996, terdapat 4 kategori filem '18 tahun ke atas' iaitu 18SG, 18SX, 18PA & 18PL. Litar Kasih termasuk dalam kategori 18SX, yang bermaksud "Filem ini mengandungi unsur-unsur seks yang tidak keterlaluan".

Berikut ialah penjelasan Eddie Pak mengenai beberapa adegan yang pada mulanya dipotong oleh LPFM:

• "adegan cium yang digambarkan (antara Azhar Sulaiman dan Linda Rafar) adalah menerusi bayang-bayang bukannya adegan cium yang sebetulnya"
• "adegan nenek (Mek Habsah) dirogol oleh seorang kolonial memaparkan situasi biasa bukannya bersifat perkauman"
• "adegan Sally (lakonan Aishah Atan) melayan pelanggan juga terpaksa diwujudkan. Hanya melalui adegan itu sahaja menjadikan adik Sally iaitu Mira (Linda Rafar) tahu pekerjaan Sally yang menyara persekolahannya selama ini"

Walau bagaimanapun, versi Litar Kasih yang dikeluarkan dalam format VCD tidak mengandungi "adegan nenek dirogol". Ketiadaan adegan tersebut langsung tidak menjejaskan jalan cerita filem itu kerana ia sekadar adegan sampingan.

VCD Litar Kasih - dikeluarkan semasa permulaan 'zaman VCD' di hujung 1990-an

Adegan-adegan pembukaan Litar Kasih dimulai dengan maklumat klasifikasi filem

Kiri: Adegan cium yang pada mulanya dipotong oleh LPFM
Kanan: Adegan aksi bermotosikal

Kiri: Aishah Atan sebagai Sally yang terlibat dalam kegiatan pelacuran
Kanan: Liza Abd. Latiff (bekas isteri Amy Search) sebagai Madam Ng (ibu ayam)

Nota tambahan 1 - sebelum klasifikasi:

• Sekitar setahun sebelum LPFM melaksanakan sistem klasifikasi filem, industri hiburan Malaysia dikejutkan dengan pengharaman filem Amok pada 1995. Amok yang berlatarkan kisah kehidupan bebas di era 1970-an akhirnya diluluskan oleh LPFM untuk tayangan pada pertengahan 1995 setelah dipotong adegan-adegan yang provokatif.
• Turut terlibat dengan isu penapisan pada 1995 ialah rancangan bual bicara, Teleskop, terbitan TV3. Rancangan yang disiarkan secara langsung itu diharamkan oleh Kementerian Penerangan Malaysia setelah salah seorang jemputan dalam salah satu episod, iaitu pengarah filem, Nasir Jani, menyebut perkataan lucah ("four-letter word", kata akhbar) semasa membicarakan tentang isu cetak rompak.
• Pada 1995 juga, Perdana Menteri, Dr. Mahathir Mohamad, telah membangkitkan isu V.H.S (violence, horror & sex) yang dilihat semakin banyak disiarkan oleh stesen televisyen tempatan. Terdapat pihak yang mencadangkan supaya rancangan atau filem berkaitan V.H.S - yang tidak sesuai untuk tontonan kanak-kanak - disiarkan pada waktu tertentu umpamanya pada lewat malam. Selepas sistem klasifikasi filem wujud pada 1996, rancangan atau filem '18 tahun ke atas' hanya boleh disiarkan di televisyen selepas pukul 10 malam.

Nota tambahan 2:

• Filem 18SX kedua ialah Panas (1998) - rujuk entri akan datang.

Persatuan Sasterawan Mati & Ingatan Semporna (1990)

Dua tahun lalu, pada Januari 2011, ANX telah menyiarkan entri bertajuk Terjemahan Tajuk Filem. Entri pada hari ini ialah kesinambungan kepada entri tersebut. Tidak banyak yang dapat diperkatakan lagi tentang topik tersebut kerana ia telah diceritakan dalam entri terdahulu.

Namun begitu, terdapat beberapa lagi terjemahan tajuk filem yang begitu menarik sekali hingga dirasakan agak rugi sekiranya ia diabaikan sebagai bahan arkib. Tambahan pula pada masa kini terjemahan tajuk-tajuk filem luar negara kepada bahasa kebangsaan sudah tidak lagi diamalkan dengan meluas.

Jadi, apa yang dikongsikan ini bolehlah dikatakan sebagai cebisan sejarah dunia hiburan tempatan yang tidak mungkin berulang kembali, melainkan kempen Cintailah Bahasa Kita dipergiatkan semula seperti suatu ketika dahulu.

Persatuan Sasterawan Mati - tajuk asalnya ialah Dead Poets Society (1990 - tayangan di Malaysia), sebuah filem drama Hollywood yang popular dan menjadi antara contoh filem berkualiti yang menghiburkan. Terjemahan tajuk filem itu mungkin terlalu lurus sehingga menimbulkan kelucuan kepada sebuah filem yang serius, tetapi terjemahan tersebut sememangnya menarik perhatian.

Ingatan Semporna - tajuk asalnya ialah Total Recall (1990), sebuah filem aksi Hollywood yang mengukuhkan lagi populariti pelakon Arnold Schwarzenegger ketika itu. Penggunaan ejaan lama 'Semporna' menambahkan lagi keunikan kepada terjemahan tajuk filem itu. Total Recall begitu popular hingga telah dibikin semula dalam versi baru yang ditayangkan pada 2012.

Pawagam drive-in Singapura ditutup (1985)

Satu-satunya pawagam drive-in (pandu masuk) di Singapura terletak di kawasan Jurong. Pawagam unik yang membolehkan penonton menonton filem dari dalam kereta itu dimiliki oleh Cathay Organisation. Pawagam tersebut mula beroperasi pada 14 Julai 1975 dengan menayangkan filem komedi berjudul Doctor In Trouble. Setelah 10 tahun beroperasi, akhirnya pawagam tersebut terpaksa ditutup pada 1985. Pihak Cathay memberitahu, penutupan itu terpaksa dilakukan akibat daripada kekurangan penonton yang dikatakan berpunca daripada meningkatnya populariti pita video cetak rompak sejak awal 1980-an.

Konsep pawagam drive-in mungkin tercetus pada awalnya untuk memberikan keselesaan dan privasi kepada setiap penonton tanpa perlu meninggalkan kereta masing-masing, tetapi ia pastinya tidak dapat menandingi keselesaan dan privasi menonton video di rumah sendiri walaupun dengan skrin yang jauh lebih kecil. Malah konsep kompleks pawagam moden pada masa kini jauh lebih menyelesakan walaupun penonton terpaksa meninggalkan kenderaan masing-masing dengan agak jauh. Apa yang pasti, para penumpang kereta di tempat duduk belakang amat bersyukur dengan kematian pawagam drive-in. Seksa doh nak tonton filem di celah-celah kerusi penumpang dan pemandu di depan! Dah la kereta Kancil je, bayangkan!

Ziela Jalil "macam Dolly Parton" (1989)

Nama Ziela Jalil serta perkataan tarzan dan bogel pernah menjadi topik utama dalam dunia perfileman di Malaysia pada 1989. Ziela meneruskan tradisi pelakon Malaysia yang membintangi filem di Indonesia, dan Tarzan Rimba (atau Tarzan Raja Rimba) adalah filem yang mendapat publisiti paling meluas berbanding filem-filem usahasama Indonesia lakonan pelakon Malaysia yang lain. Kontroversi tercetus apabila terdapat berita atau gosip yang menyatakan bahawa terdapat adegan bogel dalam filem tersebut, walaupun sebenarnya perkara tersebut tidaklah terlalu mengejutkan kerana sememangnya filem-filem Indonesia diketahui biasa memaparkan adegan sebegitu. Tetapi apabila adegan bogel tersebut dikaitkan dengan Ziela, maka banyak pihak tertanya-tanya sejauh mana kebenarannya kerana filem tersebut telah ditapis dengan hebat di Malaysia. Wartawan Utusan Malaysia yang bertugas di Jakarta ketika itu iaitu Syahbudin Abdullah akhirnya tampil membuat laporan khas mengenai pengalamannya menonton pita video filem Tarzan Rimba versi tanpa tapisan di Indonesia.

Dalam laporan bertajuk "Seluar Ziela kena koyak" itu, Syahbudin menyatakan bahawa beliau dapat menonton adegan-adegan yang tidak diluluskan untuk tayangan di pawagam (terutamanya di Malaysia), antaranya ialah adegan membuka baju yang melibatkan watak lakonan Ziela yang bernama Karina. Komen Syahbudin, "Memang itu bukan Ziela. Saya lihat dada wanita yang bogel itu kurang montok dari dada Ziela. Saya juga melihat ada perbezaan pada rambut". Adegan lain yang mengeksploitasi tubuh Ziela dalam filem Tarzan Rimba ialah semasa watak Ziela ditangkap oleh penjahat dan seluarnya dikoyak sehingga menampakkan seluar dalam. Komen Syahbudin lagi, "Saya ulang tayang video, dan jelas, seluar dalam dan paha yang saya nampak itu bukan milik stand-in macam yang mula tadi". Syahbudin juga menyatakan bahawa terdapat adegan watak Ziela mandi di sebatang sungai di mana "kemeja-t Ziela basah dan melekap pada tubuh", dan paling sensasi sekali ialah adegan cium selepas watak Ziela bertemu dengan Tarzan (lakonan Barry Prima), di mana Syahbudin mengomen dalam nada lucu, "Cinta saya pada Ziela hancur berkecai, waktu melihat bibir mungil Ziela bercantum dengan bibir Barry Prima. Walaupun itu Karina, tapi yang bercantum adalah bibir Ziela"!

Selepas pendedahan oleh wartawan Syahbudin itu, Ziela yang ketika itu berusia 19 tahun telah tampil dalam majalah URTV dan menjelaskan, "Apa lagi yang boleh Ziela katakan? Dah Ziela terangkan berulang kali, adegan-adegan berahi tu bukan lakonan Ziela tapi dilakonkan oleh pelakon stand-in". Kata beliau lagi, "Waktu adegan cium, perhatikan bibir pelakon perempuannya, tak sama dengan bibir Ziela. Begitu juga waktu adegan buka pakaian, tengoklah betul-betul buah dada pelakon perempuannya, tak sama dengan Ziela punya. Dia punya kecil. Ziela punya, kan dah terkenal macam Dolly Parton"!

Nota tambahan:
Filem Tarzan Rimba yang diedarkan di Malaysia dalam format VCD telah ditapis dengan begitu hebat. Kebiasaannya VCD sesebuah filem akan mempunyai 2 cakera, tetapi VCD Tarzan Rimba versi Malaysia mampu dimuatkan dalam hanya 1 cakera sahaja (66 minit). Adegan bogel yang diceritakan di atas semestinya tiada dalam VCD Tarzan Rimba versi Malaysia, manakala adegan-adegan lain yang sensasi sesetengahnya telah dipendekkan.

Kontroversi tayangan filem x-rated (1972)

Filem x-rated (atau berklasifikasi X) umumnya merujuk kepada filem yang bertemakan seks atau mengandungi adegan-adegan yang sangat melampau dan tidak sesuai untuk tontonan kanak-kanak. Filem-filem sebegitu juga digelar sebagai filem dewasa dan Malaysia mengharamkan semua filem x-rated, jadi pengkelasan filem dalam kategori X sememangnya tidak wujud pada masa kini.

Gambar di atas menunjukkan para penonton sedang menunggu di luar bangunan pawagam Odeon di Kuala Lumpur untuk menonton filem Sex And Life, iaitu sebuah filem x-rated! Ia berlaku pada sekitar awal 1970-an.

Menurut kajian seorang sarjana bernama Tripat Narayanan mengenai penayangan filem di Malaysia di antara tahun 1970 hingga 1973, filem-filem x-rated pernah ditayangkan di Malaysia pada awal 1970-an, di mana pada ketika itu pihak penapis filem sedang cuba untuk memperkenalkan sistem pengkelasan filem, dan filem-filem x-rated seperti Sex And Life, X-Phobia, Old Man's Biological Urge dan lain-lain telah dilepaskan untuk tayangan di pawagam sebagai satu bentuk eksperimen atau percubaan. Seperti yang dijangka, banyak pihak dan orang ramai yang membantah tindakan tersebut. Maka pada 1972 sebuah jawatankuasa khas telah dibentuk bagi mengkaji mengenai kontroversi isu seks dan keganasan dalam filem. Hasilnya selepas itu semua filem x-rated telah diharamkan di Malaysia.

Nota tambahan:
Lembaga Penapisan Filem (LPF) Malaysia mengambil masa yang terlalu lama untuk memperkenalkan sebuah sistem pengkelasan filem. Hanya pada 1996 filem-filem yang ditayangkan di Malaysia mula diklasifikasikan sama ada untuk tontonan Umum (U) atau 18 Tahun Ke Atas (18SG, 18SX, 18PA, 18PL). Pada 2008 klasifikasi PG13 mula diperkenalkan, manakala pada 2010 klasifikasi 18 pula diperkenalkan bagi menggantikan keempat-empat klasifikasi 18 Tahun Ke Atas yang asal.

Adegan bogel dalam filem Debu-Debu Kasih (1995)

Filem Debu-Debu Kasih (1995) yang bertemakan drama romantik telah diterbitkan dan diarahkan oleh Pansha (Panchacharam), seorang penerbit filem tempatan yang terkenal sejak 1980-an dengan syarikat Panshah Film dan kemudiannya Berjaya Filem. Debu-Debu Kasih ialah filem kedua arahan Pansha, dan filem itu memperkenalkan Sham (Visa) dan Aida Aris sebagai pelakon utama.

Selepas mencetuskan kontroversi pada 1993 dengan filem terbitannya, Perempuan, Isteri & .....? (arahan U-Wei Saari), Pansha sekali lagi tampil dengan sebuah filem yang tidak kurang panasnya di mana rekaan poster filem Debu-Debu Kasih memperlihatkan Sham dan Aida sedang berpelukan. Poster tersebut yang diluluskan oleh Lembaga Penapisan Filem (LPF) telah mendapat kritikan kerana dianggap "mempunyai unsur-unsur yang mengghairahkan". Pihak kerajaan negeri Kelantan pula mengambil langkah yang lebih drastik apabila mengarahkan supaya sebahagian daripada poster itu yang memaparkan gambar Aida ditutup. Di sebalik kontroversi tersebut, filem Debu-Debu Kasih sebenarnya tidak begitu berjaya menarik perhatian para penonton apabila cuma membuat kutipan tiket lebih RM300,000 sahaja.

Jadi, apa yang lebih mencuri perhatian dalam filem Debu-Debu Kasih selain daripada adegan Syam menyelamatkan (ya lah tu) Aida daripada mati lemas?

Filem Melayu klasik diharamkan (2003)

Pada 12 April 2003, dilaporkan bahawa pihak Lembaga Penapisan Filem Malaysia telah mengharamkan 4 buah filem Melayu klasik iaitu filem Anak Buluh Betung (1966), Gergasi (1958), Sumpah Wanita (1960) dan Semusim Di Neraka (1971). Punca pengharaman itu dikatakan kerana kandungan filem-filem itu yang menyimpang daripada ajaran agama. Secara kebetulan keempat-empat filem itu melibatkan lakonan Aziz Jaafar (meninggal dunia pada 2005). Walau bagaimanapun kesemua filem itu sempat diedarkan dalam format VCD.

Trivia:
Ini ialah entri yang ke-100.

Pembinaan Mimaland (1971)

Taman rekreasi yang terkenal pada era 1980-an iaitu Mimaland mula dibina dalam tahun 1971. Nama Mimaland yang agak unik itu sebenarnya adalah singkatan daripada gabungan perkataan Malaysia In Miniature Land. Ia dibina di sebuah kawasan berbukit seluas 300 ekar di Ulu Gombak tidak jauh dari Kuala Lumpur. Pembinaan Mimaland dibuat dalam beberapa fasa dan dibuka secara berperingkat.

Fasa pertama Mimaland yang siap dalam tahun 1970-an mengandungi 24 buah motel dan 5 buah chalet serta sebuah kolam renang. Antara tarikan utama Mimaland pada peringkat awalnya ialah 'taman haiwan prasejarah' yang mengandungi binaan model-model dinosaur bersaiz besar yang begitu mengagumkan para pengunjung ketika itu. Beberapa buah filem tempatan pernah membuat penggambaran di situ.

Pada 1984 Mimaland memperkenalkan pula satu lagi tarikan terbarunya iaitu kolam renang yang dikatakan terbesar di Asia Tenggara, dan semestinya papan luncur air gergasi yang sangat tinggi yang begitu digemari oleh ramai pengunjung. Selain itu Mimaland juga mempunyai beberapa lagi bahagian lain, antaranya ialah sebuah tasik untuk aktiviti bersampan dan memancing, kawasan 'giant maze', serta kawasan untuk merentas rimba.

Setelah bertahun-tahun Mimaland menceriakan hidup ramai orang, sesuatu yang tidak diingini berlaku juga. Satu kemalangan telah terjadi di kawasan papan luncur air gergasi Mimaland pada Januari 1993 yang menyebabkan kematian seorang warganegara Singapura berusia 27 tahun. Kejadian malang itu mengejutkan orang ramai hingga memaksa pihak Mimaland menutup sementara kawasan yang terlibat iaitu kolam renang dan papan luncurnya bagi dilakukan kerja-kerja penambahbaikan. Pada Mei 1994 pula, berlaku kerosakan pada dinding kolam renang yang sama yang berpunca daripada kejadian kecil tanah runtuh hingga menyebabkan air lumpur memasuki kolam renang tersebut. Sekali lagi, kawasan tersebut ditutup kepada orang ramai.

Pihak pengurusan Mimaland kemudiannya telah diseret ke mahkamah oleh beberapa pihak termasuk agensi kerajaan di atas beberapa dakwaan kesalahan, antaranya ialah kelemahan dalam kawalan keselamatan, serta menjadi punca kepada beberapa masalah alam sekitar. Sepanjang pendakwaan kes tersebut pihak mahkamah telah menghalang Mimaland daripada meneruskan operasinya. Akibat tidak dapat lagi bertahan tanpa beroperasi, Mimaland akhirnya terpaksa menutup terus pintunya buat selama-lamanya pada 1994. Kesan peninggalan Mimaland masih wujud hingga kini.

Kiri: Papan luncur air gergasi pada 1984
Kanan: Pintu gerbang Mimaland pada 2008

Nota tambahan:

1980 - Filem Tuan Besar, antara filem tempatan terawal yang membuat penggambaran di Mimaland. Kelihatan pintu gerbang Mimaland dengan logo Bunga Raya, dan adegan pelakon Rahim Jailani dan Fauziah Ahmad Daud sedang melawat taman haiwan prasejarah. Juga kelihatan tasik tempat Azroy dan Suzana bersampan dalam filem Gila-Gila Remaja lima tahun kemudian.

1983 - Filem Mekanik, dimulakan dengan ucapan terima kasih kepada Mimaland. Taman haiwan prasejarah sekali lagi menjadi lokasi pilihan, kali ini untuk menggambarkan babak fantasi zaman batu lakonan Azmil Mustapha dan Julie Faridah (yang kelihatan di situ sedang membasuh buah betiknya sambil ditemani oleh dinosaur yang jinak)

1985 - Filem Gila-Gila Remaja mempunyai banyak dialog kegemaran ramai, antaranya ialah: "Esok jangan lupa, Mimaland!" yang diucapkan oleh pelakon Faizal Hussein. Lokasi tasik menjadi pilihan untuk babak lagu selingan, dan selepas itu Azroy dan Suzana singgah minum di restoran tepi tasik. Kelihatan pekerja di tempat sewa sampan itu memakai t-shirt seragam yang bertulis Mimaland.

1987 - Filem Tempo '88 memilih lokasi penting di Mimaland iaitu kawasan kolam renang terbesar di Asia Tenggara dan papan luncur air gergasi yang menjadi punca berakhirnya era Mimaland enam tahun kemudian. Dua orang pelakon tidak terkenal berlegar-legar di situ dalam sebuah babak mengarut yang diakhiri dengan aksi tipikal, iaitu seseorang perlu jatuh ke dalam kolam renang, dan semestinya orang yang ingin menolongnya juga akan terjatuh sama. Sangat filem Melayu 80-an.

Soundtrack Panggilan Pulau (1994)

Pada tahun 1994, filem Panggilan Pulau (asalnya lakonan P. Ramlee dan Normadiah pada 1954) telah dibikin semula oleh pengarah dan pelakon Ahmad Fauzee. Pembikinan semula filem tersebut adalah atas dasar minat Ahmad Fauzee yang begitu mendalam kepada filem klasik terutamanya yang dilakonkan oleh P. Ramlee. Malah Ahmad Fauzee mendaftarkan nama syarikat penerbitan filemnya sebagai Studio Jalan Ampas Sdn Bhd!

Untuk melengkapkan filem Panggilan Pulau versi baru itu, sebuah album petikan lagu-lagu dari filem (soundtrack) telah diterbitkan oleh syarikat rakaman Musicland. Apabila album tersebut berada di pasaran, ia telah mengejutkan banyak pihak yang merasakan bahawa gambar kulit depan album tersebut agak erotik atau memberahikan. Gambar yang dimaksudkan itu menunjukkan Ahmad Fauzee hampir mencium leher Sharmaine Farouk yang kepalanya berkeadaan terlentok sambil matanya terpejam. Sememangnya ia suatu rekaan kulit album yang mampu menarik perhatian ramai, walaupun agak kurang jelas tentang apa yang sebenarnya ingin disampaikan oleh gambar tersebut mengenai isi kandungan album dan filem itu.

Kontroversi tersebut telah menyebabkan pihak syarikat rakaman menarik balik jualan album itu lalu menggantikan kulit album asal itu dengan kulit album rekaan terbaru yang memaparkan gambar-gambar pelakon filem versi lama dan baru. Selain itu, tempoh tayangan filem Panggilan Pulau versi baru itu yang bermula pada 29 September 1994 turut menimbulkan tanda tanya kepada orang ramai, kerana tayangannya dihentikan secara tiba-tiba hanya selepas beberapa hari tayangan tanpa diberi sebarang penjelasan. Ada pihak menimbulkan spekulasi bahawa pembikinan semula filem itu tidak mendapat kebenaran daripada pemegang hakcipta asalnya iaitu syarikat Shaw Brothers Ltd hingga memaksa tayangannya dihentikan supaya tidak disaman. Walau bagaimanapun, spekulasi tersebut lenyap begitu sahaja tanpa jawapan yang pasti.

Pada awal 2000-an, syarikat Cipta Video Sdn Bhd telah menerbitkan VCD filem Panggilan Pulau versi 1994. Apa yang agak mengejutkan peminat filem tempatan ialah apabila kulit depan VCD tersebut menggunakan gambar asal kulit album soundtrack yang pernah mencetuskan kontroversi dahulu. Apa yang lebih menarik perhatian mengenai kulit VCD itu ialah bagaimana pereka bentuknya telah mengubahsuai gambar asal tersebut dengan menjauhkan jarak kedudukan kepala Ahmad Fauzee dengan leher Sharmaine Farouk, dan kemudiannya menambah efek seolah-olah gambar tersebut terkoyak. Kulit VCD itu tidak mencetuskan kontroversi. Sama ada masyarakat 2000-an sudah lebih berfikiran terbuka, atau pengubahsuaian gambar itu berjaya mengejek tindakan pengharamannya pada 1994.

Sesiapa yang belum menonton filem Panggilan Pulau versi 1994 mungkin tertanya-tanya benarkah terdapatnya adegan cium leher yang mencetuskan kontroversi itu? Jawapannya: tiada. Ahmad Fauzee tidak mencium leher Sharmaine Farouk, dia cuma mencium bibirnya sahaja!

Kulit album soundtrack rekaan baru (kiri) dan Kulit VCD (kanan)


Adegan daripada filem

Video cetak rompak (1993)

Sistem tayangan dan rakaman video di rumah atau nama rasminya Video Home System (VHS) mula diperkenalkan dalam tahun 1970-an. VHS mula popular pada 1980-an. Sistem tersebut menggunakan format pita video, dan ia secara ringkasnya dikenali umum di Malaysia sebagai video. Pemain atau perakam video pada ketika itu dianggap sebagai barangan mewah dan tidak semua pemilik TV mampu untuk memilikinya.

Kewujudan video memberi kesan yang agak besar kepada kehidupan masyarakat di Malaysia pada 1980-an. Filem tidak lagi hanya boleh ditonton di pawagam atau melalui siaran TV percuma, tetapi telah boleh ditonton dengan selesa di rumah pada bila-bila masa dan berulang-ulang kali. Kedai menyewa video wujud di setiap bandar kecil dan besar. Meminjam video menjadi lebih penting daripada meminjam buku di perpustakaan. Kedai makan atau restoran yang menyiarkan tayangan video akan mudah menjadi pilihan utama pelanggan, begitu juga dengan tayangan video di dalam bas ekspres yang boleh dianggap sebagai sesuatu yang hebat.

Perakam video digunakan dengan meluas untuk merakam rancangan TV bagi mengulang tonton. Ia juga berguna dalam memastikan rancangan TV yang bertembung waktu siaran tidak terlepas daripada ditonton, contohnya penonton boleh merakam rancangan di saluran TV1 sementara mereka menonton serentak rancangan lain di TV2. Hasil rakaman video peribadi sebegitulah yang kini dimuat naik dengan banyaknya dalam laman web perkongsian video seperti Youtube dan sebagainya, lantas mengiktiraf peranan besar video sebagai perakam zaman. Malah segelintir masyarakat ketika itu (1980-an) mengakui bahawa menonton video merupakan hobi mereka (berbanding kebanyakan masyarakat 1970-an yang mengakui mempunyai hobi mendengar radio)

Seperti mana bahan rakaman hiburan sebelumnya seperti piring hitam, katrij dan kaset, pita video tidak terkecuali daripada dicetak rompak dengan berleluasa. Pengguna hanya perlu menghubungkan dua unit perakam video menggunakan kabel yang disertakan bagi menyalin pita video yang dikehendaki. Sekiranya tidak faham, sila rujuk buku panduan (manual) operasi yang dibekalkan oleh pengeluar perakam video tersebut, ianya begitu mudah.

Budaya penontonan video pada 1980-an juga memberi pendedahan meluas kepada orang ramai terhadap bahan pornografi atau lucah yang pantas digelar sebagai video blue (kemungkinan kerana pita video tersebut selalunya akan dimulakan dengan visual skrin biru yang kosong - yang menandakan tiada signal video). Obsesi segolongan masyarakat terhadap video lucah juga telah mencetuskan keinginan mereka untuk menghasilkan rakaman lucah sendiri. Terdapat beberapa kes ketika itu mengenai penyebaran pita video lucah buatan tempatan. Cetak rompak dan video lucah terus menjadi gejala yang tidak lagi mampu dicegah apabila teknologi rakaman dan tayangan video menjadi semakin maju dalam era digital dan internet.

Di Malaysia, pita video terus popular dalam awal 1990-an walaupun cakera optikal seperti laser disc telah wujud dengan kualiti audio visual yang jauh lebih bagus. Laser disc sememangnya terlalu mahal dan kurang mesra pengguna serta tidak sesuai untuk mengganti fungsi perakam video peribadi. Pada 1993, filem terhebat tahun itu Jurassic Park telah dikesan menjadi mangsa cetak rompak dan ketika itu dapat dilihat bahawa pita video masih merupakan format pilihan yang utama berbanding laser disc.

Pada hujung 1990-an pita video mula menurun popularitinya apabila cakera padat video (VCD) filem-filem terbaru mula diedarkan dengan meluasnya di seluruh Malaysia. Walaupun VCD mempunyai banyak kelebihan misalnya dari segi kualiti audio visual (jauh lebih bagus daripada pita video) dan saiz yang lebih kecil berbanding laser disc dan pita video, malah 'kelebihan' dari segi terlalu mudah untuk dicetak rompak, tetapi dari segi fungsi rakaman video peribadi nampaknya VCD tidak mampu untuk mencapai apa yang telah dilakukan oleh pita video pada 1980/90-an. Kebanyakan rakaman video lama era 1990-an yang dimuat naik ke dalam internet masih merupakan hasil rakaman pita video. Terima kasih VHS!

Nota tambahan:
Kini kebanyakan rakaman video peribadi dihasilkan dan disimpan dalam format digital menggunakan pelbagai alat elektronik dan teknologi terkini, namun tanpa usaha untuk memindahkan rakaman tersebut ke dalam format fizikal, dikhuatiri pelbagai rakaman penting dan sejarah budaya popular pada masa kini akan mudah pupus apabila perubahan teknologi berlaku. Penyimpanan video dalam internet dan alat elektronik (seperti telefon bimbit dan kamera digital) akan menemui penamatnya apabila tiba masa yang tertentu (akaun dipadam, laman web tamat tempoh perkhidmatan, kerosakan atau kecurian gajet, dan sebagainya), dan ketika itulah kita akan mula mencari semula salinannya dalam bentuk fizikal sekiranya ada.

Terjemahan tajuk filem (1990 & 1992)

Program Cintailah Bahasa Kita yang bermula pada 1987 tidak hanya meliputi penerbitan ilmiah atau urusan rasmi sahaja, tetapi turut melibatkan dunia hiburan tempatan. Seperti yang diketahui umum, majoriti kumpulan muzik rock yang muncul dengan banyaknya dalam tahun 1980-an didapati menggunakan nama Inggeris, contohnya Search, Bloodshed, Wings, Junction dan Crossfire. Selaras dengan program Cintailah Bahasa Kita, pihak berkuasa telah menyarankan supaya kumpulan muzik mula menggunakan nama dalam bahasa Melayu. Terdapat beberapa buah kumpulan rock yang mengikut saranan tersebut dengan menukar nama mereka, misalnya kumpulan Scarecrow menjadi Masa, D' Episodes (Halilintar), Mixed Blood (Satira), Blue Steel (Inspirasi), Wild Fingers (Zabarjad) dan sebagainya. Kesan positif daripada program tersebut menyebabkan banyak kumpulan rock yang muncul pada penghujung 1980-an dan awal 1990-an mula mengutamakan nama Melayu, contohnya seperti kumpulan Gersang, Putra, Iklim, Rajawali, Teras dan sebagainya.

Selain itu, industri filem juga tidak terkecuali daripada dilibatkan ke dalam program Cintailah Bahasa Kita apabila semua filem dari luar negara yang hendak ditayangkan perlu diterjemahkan tajuk masing-masing kepada bahasa Melayu, contohnya seperti filem Kindergarten Cop yang diterjemahkan sebagai Polis Tadika (1990), Child's Play 2 - Mainan Syaitan Bahagian Ke-2 (1990), The Last Of The Mohicans - Mohican-Mohican Terakhir (1992), dan Scent Of A Woman - Mengharungi Alam Dewasa (1992). Sesetengah terjemahan tajuk filem mungkin kelihatan agak lucu, sesetengah yang lain pula diterjemahkan secara lurus, namun ada juga tajuk filem yang diterjemahkan kepada maksud yang jauh berbeza tetapi tetap merujuk kepada isi kandungan filem tersebut.

Hingga kini tajuk filem dari luar negara tetap diterjemahkan ke dalam bahasa Melayu, tetapi tidak lagi diiklankan dengan begitu ketara seperti suatu ketika dahulu. Namun begitu timbul sedikit kemusykilan apabila filem tempatan sendiri yang berbahasa Melayu atau Cina didapati menggunakan tajuk bahasa Inggeris tanpa perlu diterjemahkan, seperti filem Driving School (1990), Queen Control (1992), Scoop (1996), Iman Alone (1998), No Problem (2001), I Know What You Did Last Raya (2004), The Beautiful Washing Machine (2004), Love Conquers All (2006), Rain Dogs (2006), I'm Not Single (2008) dan sebagainya.

Tidak salah apabila filem tempatan menggunakan bahasa Inggeris sebagai tajuk filem atas nama kreativiti atau strategi pemasaran, tetapi kenapa tiada terjemahan tajuk kepada bahasa Melayu seperti mana filem-filem luar negara yang lain? Bagaimana agaknya jika (Senario, Gerak Khas, Dunia Baru) The Movie diterjemahkan? "Sebuah Filem" mungkin? Biar janggal pada permulaan, sudah lama nanti pasti okey.

VCD New Boyz The Telemovie diharamkan (2002)

Bermula pada tahun 2001 begitu banyak telefilem telah dikeluarkan dalam format VCD. Pelbagai penerbit tiba-tiba muncul untuk bersaing dalam pasaran telefilem VCD yang begitu popular ketika itu. Antara pihak penerbit yang muncul secara tiba-tiba itu ialah di kalangan syarikat rakaman muzik seperti FMC (dengan telefilem Helah contohnya), Life Records (Sakinah), Warner Music (Azura 2003), Music Valley (Gosok) dan lain-lain. Boleh dikatakan semua syarikat rakaman tersebut menampilkan artis atau penyanyi mereka sebagai pelakon utama bagi setiap telefilem yang diterbitkan. Puncanya ialah kerana kemerosotan pasaran muzik tempatan ketika itu. Syarikat rakaman tersebut perlu menanti beberapa tahun selepas itu untuk pasaran muzik kembali melonjak dengan popularnya kaedah muat turun lagu dan nada dering.

Syarikat rakaman Suria Records atau SRC juga tidak terkecuali daripada menyertai penerbitan telefilem VCD. Pada 2002, SRC telah menerbitkan New Boyz The Telemovie yang menampilkan lakonan semua anggota kumpulan New Boyz yang diketuai oleh penyanyinya Tomok. Walau bagaimanapun, New Boyz The Telemovie yang diarahkan oleh Azwan Ali itu telah diharamkan oleh pihak Lembaga Penapisan Filem (LPF) yang tidak membenarkan penampilan watak perempuan yang dilakonkan oleh lelaki. Dalam telefilem komedi tersebut watak pelajar perempuan bernama Siti Payung telah dilakonkan oleh Farouk Hussain. Oleh kerana Siti Payung merupakan salah seorang watak pembantu yang penting, maka cubaan penerbit untuk menyunting semula telefilem tersebut dengan membuang watak Siti Payung telah gagal dan menyebabkan VCD New Boyz The Telemovie tidak dapat dipasarkan.

Nota tambahan:
Penampilan watak perempuan yang dilakonkan oleh lelaki pernah dipopularkan oleh siri komedi 1990-an seperti Baba & Nyonya, Jangan Ketawa dan Senario. Beberapa episod siri komedi Senario pernah diharamkan daripada tayangan apabila peraturan sebegitu mula diperkenalkan oleh LPF. Farouk Hussain ialah antara pelakon yang pernah diundang bagi melakonkan watak perempuan dalam siri komedi Senario.

Rancangan TV paling popular (1988)

Pada 1988, penonton di Malaysia mempunyai tiga pilihan siaran TV. Selain RTM1 & RTM2 yang telah wujud sejak dekad 1960-an, terdapat siaran TV3 yang boleh dikatakan masih baru ketika itu. TV3 mula bersiaran sejak 1984, tetapi tidak meliputi ke seluruh negara pada mulanya.

Satu kajian rambang yang dijalankan pada penghujung 1988 terhadap lebih 9 juta penonton TV di Malaysia mendapati bahawa TV3 telah berjaya menjadi siaran TV nombor satu pilihan para penonton, walaupun peratusan jumlah penonton TV3 tidak jauh berbeza daripada RTM1 yang menduduki tempat kedua. Sementara RTM2 pula menduduki tempat ketiga.

Menurut kajian tersebut, rancangan TV waktu perdana (malam) yang paling popular ketika itu ialah seperti siri Drama Swasta - Hatiku Hati Jua (RTM1), siri Drama Jepun - Rin Hane Koma (RTM1), telefilem Layar Mutiara - Sesuci Embun Pagi (RTM1), cereka pendek Drama Minggu Ini - Jejak Berduri (RTM1), Berita Nasional (RTM1), telefilem Cerekarama - Novel Oleh Atika (TV3) dan satu-satunya cereka bahasa Inggeris paling popular, Mac Gyver (TV3). Manakala rancangan di luar waktu perdana (iaitu waktu petang) yang popular ketika itu ialah cereka bahasa Cina seperti Filem Kantonis - Crazy Nuts (RTM2) dan Panggung Sutera - Walking Beside Me (TV3)

Kg. Pisang (2006)

Friday the 13th, berjaya dipopularkan oleh filem Hollywood bagi merujuk kepada kejadian-kejadian seram yang mungkin berlaku dalam zaman moden kini. Di Malaysia, kepercayaan terhadapnya tidaklah begitu kuat, namun nama sebuah kampung ini pastinya mengundang perasaan 'seram' yang juga terhasil daripada pengaruh filem popular, iaitu Kampung (Kg.) Pisang. Tempat dalam gambar ini mungkin satu daripada beberapa lagi tempat yang bernama Kg. Pisang yang wujud di Malaysia, ia terletak dalam kawasan Seberang Perai, Pulau Pinang. Tidak ramai yang mempedulikan kampung ini.

Pada 2005, sebuah filem berjudul Zombie Kg. Pisang memulakan penggambarannya di negeri Perak, dan ia ditayangkan dalam tahun 2007. Bagi kebanyakan penonton, nama Kg. Pisang itu seolah-olah satu rekaan semata-mata untuk filem seram-komedi tersebut. Namun ia sememangnya wujud, dan kini setiap Kg. Pisang di mana saja tempatnya akan selamanya dikaitkan dengan Zombie!

Foto: KHYS